Keputusan PRN Sabah Nov 2025, sedikit analisa daripada saya untuk kita kongsikan bersama:
1. Kemenangan parti dan pola keputusan keseluruhan
PRN Sabah 2025 menyaksikan Gabungan Rakyat Sabah (GRS) muncul sebagai parti dengan kerusi terbanyak apabila memenangi 29 daripada 73 kerusi, namun jumlah ini masih jauh daripada majoriti mudah.
Di tempat kedua, Parti Warisan Sabah (Warisan) memperoleh 25 kerusi, menjadikannya blok pembangkang terbesar dan pesaing paling hampir kepada GRS. Barisan Nasional (BN), yang suatu ketika dahulu dominan di Sabah, hanya menang 6 kerusi, menunjukkan penurunan pengaruhnya dalam politik negeri. Selebihnya, kerusi dimenangi calon bebas (5) serta parti-parti kecil seperti UPKO, STAR, PH, PN dan KDM yang masing-masing memperoleh satu hingga tiga kerusi. DAP pula gagal terus memperoleh walau satu pun kerusi. Keputusan ini memperlihatkan bahawa landskap politik Sabah semakin terpecah-pecah dan tidak lagi dikuasai satu parti besar seperti dahulu.
2. DUN tergantung dan keperluan pembentukan gabungan
Walaupun GRS mendapat kerusi paling banyak, jumlah 29 kerusi masih tidak mencukupi untuk membentuk kerajaan secara sendirian kerana majoriti mudah memerlukan sekurang-kurangnya 37 kerusi. Keputusan ini membawa kepada situasi “Dewan Undangan Negeri tergantung”, bermaksud tiada parti atau gabungan mempunyai mandat penuh untuk menubuhkan kerajaan tanpa kerjasama pihak lain.
Akibatnya, perundingan politik menjadi fasa paling kritikal pasca-PRN, dengan parti besar, parti kecil dan calon bebas berpotensi menjadi penentu kuasa. Situasi ini membuka ruang kepada pelbagai kemungkinan gabungan kerajaan, sama ada GRS berjaya mengukuhkan sokongan atau Warisan bersama parti kecil cuba membentuk blok alternatif. Politik Sabah selepas PRN ini menjadi medan tawar-menawar yang menentukan arah pentadbiran negeri.
3. Pengundi muda dan calon baharu mempengaruhi keputusan
Pola pengundian PRN Sabah 2025 menunjukkan perubahan ketara, khususnya daripada golongan muda di bawah Undi18 dan pengundi baru berdaftar secara automatik. Kumpulan ini cenderung memilih berdasarkan kualiti calon, mesej pembaharuan dan tawaran masa depan yang stabil, berbanding kesetiaan tradisional kepada parti tertentu. Kemunculan calon baharu yang membawa imej segar turut memberi kesan besar dalam pertandingan di beberapa kawasan marginal. Pengundi muda memberi tumpuan kepada isu pekerjaan, kos sara hidup, akses pendidikan serta pembangunan luar bandar yang lebih seimbang. Faktor-faktor ini menjadikan kemenangan banyak kerusi bukan kerana label parti semata-mata, tetapi kerana kekuatan personaliti calon dan naratif yang dibawa sepanjang kempen.
4. Kedudukan pembangkang dan peningkatan peranan parti kecil/bebas
Warisan kekal sebagai parti pembangkang utama dengan 25 kerusi, sekali gus menunjukkan sokongan akar umbinya masih kuat walaupun berdepan cabaran besar dari GRS. Pada masa yang sama, peningkatan kemenangan calon bebas dan parti-parti kecil seperti UPKO dan STAR menunjukkan rakyat Sabah semakin terbuka memberi peluang kepada suara alternatif.
Pola ini juga mencerminkan keletihan pengundi terhadap politik blok besar yang sering bergolak sejak beberapa tahun lalu. Calon bebas yang menang kebanyakannya mempunyai pengaruh komuniti yang kuat, memperlihatkan bahawa politik Sabah semakin bergerak ke arah pemilihan berbentuk “personaliti dan isu tempatan”, bukan hanya struktur parti. Gabungan parti kecil dan bebas ini juga kini menjadi antara pemain penting dalam menentukan pembentukan kerajaan negeri.
5. Persoalan kestabilan politik & cabaran pembentukan kerajaan
Tema utama sepanjang PRN ini ialah keinginan rakyat terhadap kestabilan politik selepas beberapa kali pertukaran kerajaan sejak 2018. Walaupun begitu, keputusan yang menghasilkan DUN tergantung menimbulkan persoalan sama ada Sabah akan benar-benar memperoleh kestabilan yang diharapkan atau kembali menghadapi ketidaktentuan politik.
Kerajaan yang bakal dibentuk sama ada dipimpin GRS atau melibatkan gabungan lebih luas perlu memastikan kerjasama jangka panjang dan pengurusan dalaman yang kukuh untuk mengelakkan episod lompat parti serta krisis keyakinan dalam rakyat. Dalam suasana politik yang berpecah, pemimpin Sabah perlu mengutamakan agenda pembangunan, pembaharuan pentadbiran, dan kesejahteraan rakyat bagi memastikan kerajaan yang terbentuk bukan hanya bertahan, tetapi stabil dan berfungsi dengan baik.
Kesimpulan
Secara keseluruhan, PRN Sabah 2025 menandakan era baharu politik negeri tersebut, dengan landskap yang lebih terbuka, sengit dan tidak lagi bergantung kepada dominasi satu parti. Keputusan yang terpecah antara GRS, Warisan, BN, parti kecil dan calon bebas menggambarkan perubahan pemikiran pengundi Sabah yang kini lebih kritikal dan menilai calon secara individual. Namun, keputusan tanpa majoriti jelas membawa cabaran besar kepada pembentukan kerajaan yang stabil. Kejayaan pentadbiran selepas PRN ini bergantung kepada kebijaksanaan pemain politik membina gabungan kukuh serta mengutamakan mandat rakyat, bukannya kepentingan sempit parti. Jika rundingan dan kerjasama politik dapat dibina dengan matang, Sabah berpeluang memasuki fasa pentadbiran yang lebih mantap, berdaya saing serta bebas dari pengaruh kuasa asing.
Ir. Hj. Mohd Khoushaini Mohd Naim
Ahli ISMA Cawangan Melaka Tengah
